موقعیت جغرافیایی محلات

شهرستان محلات در جنوب غربی تهران ودر فاصله ۲۶۲ کیلومتری آن قرار دارد و یکی از شهرستان های استان مرکزی محسوب می شود که در جنوب شرقی آن واقع گردیده است این شهر از طرف شمال به قم و آشتیان و از طرف جنوب به اصفهان و گلپایگان و از طرف غرب به خمین واراک و از طرف شرق به دلیجان محدود می باشد مساحت این شهرستان ۳۷/۲۰۷۹ کیلومتر مربع برابر با ۱/۷ درصد کل استان با تراکم نسبی ۲۱ نفر می باشد شهرستان محلات دارای ۲ شهر، یک بخش مرکزی و۲ دهستان به نام های دهستان باقرآباد ( با ۴۸ آبادی و ۱۵۰۰ خانوار ) و دهستان خورهه ( با ۱۳ آبادی و ۹۹۲ خانوار ) و در مجموع دارای ۶۱ آبادی ( در سال ۱۳۷۰بوده است .

شهر محلات به عنوان مركز شهرستان محلات در جنوب استان مركزي بين ۳۳ درجه و ۵۴ دقيقه عرض شمالي و ۵۰ درجه و ۲۷ دقيقه طول شرقي و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۸۲۰ متر مي باشد.

شهر محلات در حوزه اي قرار گرفته است، كه از چهار جهت اصلي توسط كوهها و تپه هاي نسبتا مرتفعي محصور شده است. مهمترين عارضه هاي توپو گرافي در شمال شهر ( كوههاي سرچشمه) استقرار يافته اند و عملا توسعه شهر را از جهت مذكور محدود نموده اند. خط القعر حوزه محلات رودخانه قمرود است كه در ضلع جنوبي شهر واقع شده است . اين رودخانه كه مهمترين و بزرگترين رودخانه منطقه محلات به حساب مي آيد، از كوهها و ارتفاعات استان لرستان سرچشمه گرفته و با جهت جنوب غربي- شمال شرقي از ضلع جنوب و جنوب شرقي شهر محلات عبور نموده و با عبور از غرب محلات به سد پانزده خرداد مي ريزد.

غرب شهر محلات توسط تپه هايي با شيب ملايم و شرق آن به وسيله تپه هايي با شيب نسبتا تند محصور شده است. محدوده بلا فصل ضلع جنوبي شهر را زمينهاي حاصلخيز كشاورزي و گلخانه ها تشكيل مي دهند.

اصلي ترين بستر پيوند دهنده تعاملات عملكردي و ارتباط شهر محلات، شامل محور ارتباطي دليجان- محلات – خمين ميباشد كه امكان ارتباطي اين شهر با كانونهاي جمعيتي اطراف آن را فراهم مي نمايد. اصلي ترين كانونهاي جمعيتي كه در نزديكي شهر محلات واقع شده اند در سمت شرق آن به ترتيب مي توان به باقر آباد، نيمور و دليجان در سمت جنوب غربي آن به شهر خمين اشاره كرد.

این شهرستان از جانب شمال به جنوب گسترده شده است که تصور می رود علت آن مسطح شدن زمین در این جهت باشد شهرستان محلات به دو قسمت محلات علیا و محلات سفلی تقسیم می شود که چشمه همیشه جوشان و چنارهای سربه فلک کشیده زینب بخش محلات علیا و زمینهای کشت گلهای متنوع و رنگارنگ زینت بخش محلات سفلی می باشد محصور بودن بین کوهستانی محلات را تا حدودی از تغییرات ناگهانی دما مصون داشته و اثر عوامل مختلف آب و هوایی نوعی آب و هوای کوهپایه ای را برای شهر به ارمغان آورده است بطور کلی این شهرستان دارای تابستان های خنک و زمستان های سرد ( البته نه شدید ) است ، گرمترین ماه سال مراد با میانگین دمای ۲۱ درجه سانتیگراد و سردترین ماه سال دی ماه با میانگین دمای ۲ درجه سانتیگراد می باشد و میانگین بارش سالیانه برف و باران در این شهر طبق آمار موجود ۲۸۰ میلیمتر است.

موقعیت اقتصادی

پرورش گل گياهان زينتی در محلات :

هنر گلکاری و پرورش گل به عنوان یک فعالیت اقتصادی در ایران به آغاز قرن حاضر و حدود ۱۳۰۰ شمسی برمی گردد و شهر محلات به عنوان پایه گذار، ایجاد کننده و توسعه دهندة این صنعت، نقش پر اهمیت و ویژه ای داشته است سالانه علاوه بر دو میلیون علاوه گلدان و بیست میلیون شاخه گل در سطح ۹۰۰ هکتار اراضی و گلخانه های شیشه ای و پلاستیکی شهرستان محلات تولید و به دو ستراران گل در سطح کشور و خارج از کشور و خارج از کشور عرضه می شود. دلایلی را که می توان برای پرورش گل در محلات نام برد به قرار زیر است :

۱_ از قدیم الایام در این منطقه نوعی گلایل وحشی و بومی وجود داشته که در میان مزارع این شهرستان می روئیده است.
۲_ اعتدال نسبی آب و هوا و عدم وجود تغییرات و تنش های شدید طبیعی در طول سال.
۳_ وجود علاقه و مهارت و بینش لازم جهت پرورش گل در منطقه.

انواع گل در محلات :

الف : گلهای آپارتمانی : شامل ۲۰ گونه که برخی از آنها عبارتند از : انواع پیتوس، آلکونها، کرتن، دیفین باخیا، انواع فیلکوس(ابلق) پیرومیا(پیله).
ب : گلهای شاخه ای : شامل ۱۹ گونه که برخی از آنها عبارتند از، گلایل میخک، زنبق، انواع پیلوم، ارکیده، کوکب، جعفری، همیشه بهار، انواع داودی، ژرویرا، آمالیس.

انواع درختچه های زينتی :

الف : کاغذی مانند : رز – نسترن- نخل زینتی- محبوب شرب – کاردینا.
ب : نشاء و بذر : میمون – صدفی- انواع بنفشه- اطلسی خارجی و ایرانی، پریوش.
ج : انواع نهال : نهال گیلاس- نهال هلو- نهال گردو- اقاقیا، زلزالک، آناناس.

سنگ:

در حال حاضر شهر محلات یکی از مراکز اصلی تولید سنگ های ساختمانی در استان مرکزی و کشور می باشد. و بعد از پرورش گل و گیاهان زینتی و صادرات آن ، مهم ترین فعالیت مؤثر بر اشتغال شهر است . تا شعاع ۲۵ کیلومتری این شهر ۲۶ معدن وجود دارد که اکثر آن ها سنگ مرمر و تراورتن می باشند . قسمت عمده ی این سنگ ها در سنگبری های شهرستان برش خورده و برای مصرف به بازارهای داخلی کشور عرضه و یا صادر می گردند .

ماهيان زينتی :

تکثیر و پرورش گونه های زنده زای ماهیان زینتی : امروزه بیش از ۵۰ نمونه مختلف در ۱۳ واحد تولیدی این شهرستان تکثیر می شود . شهرمحلات به لحاظ تنوع تولید ماهیان زینتی رتبه اول کشور و استان مرکزی نیز به دلیل توان بالای تولیدی شهرستان محلات رتبه دوم تولید ماهیان زینتی در کشور را کسب نموده است .
۹۰% ماهیان زینتی استان در شهرستان محلات تولید می شوند .

موقعیت معیشتی

در گذشته این شهر تنها در امر کشاورزی فعال بوده است هنر گلکاری و پرورش گل به عنوان یک فعالیت اقتصادی در ایران به آغاز قرن حاضر و حدود ۱۳۰۰ شمسی باز می گردد و شهر محلات به عنوان پایه گذار ایجاد کننده وتوسعه دهنده این صنعت نقش پر اهمیت و ویژه ای داشته است . سالانه افزون بر ۲ میلیون عدد گلدان و ۲۰ میلیون شاخه گل در سطح ۹۰۰ هکتار از اراضی و گلخانه های شیشه ای و پلاستیکی شهرسان محلات تولید و به دوستداران گل در سطح کشور و خارج از کشور عرضه می شود . بجز بخش کشاورزی بخش خدمات ومشاغل تولیدی نیز در این منطقه دارای اهمیت می باشد مثل کارخانه های سنگبری سنگهای تراورتن، چینی ، مرمریت و گرانیت که این شهرستان از نظر معادن یکی از نقاط معروف ایران به شمار می رود. همچنین کارگاههای کوچک و بزرگ تریکوبافی صنعت قالی بافی ، کارخانه رب گوجه سازی و کمپوت سازی، از دیگر امکانات معیشتی این شهرستان به شمار می ایند در کنار موارد ذکر شده به علت چشمه آبگرم معدنی، محلات در فصول مساعد جاذب تعداد بسیاری از ایرانگردان می باشد.

موقعیت تاریخی

محلات در روزگار هخامنشيان بخش كوچكي از ايالت ماد به شمار مي رفته است.اين منطقه در دوران اشكانيان جزئي از ايالت والي نشين ماد بزرگ محسوب مي شد . وجود آثار باستاني باقي مانده در استان مركزي در روشن ساختن سابقه تاريخي اين منطقه نقش مهمي را ايفا مي كند . در زمان ساسانيان نيز منطقه محلات، مخصوصا دره رودخانه قمرود در جنوب اين شهر محل استقرار جمعيت بوده است . آثار باقي مانده از يك آتشكده مربوط به اين دوره اين مطلب را به وضوح نشان مي دهد. در دوران نخستين اسلامي اين شهرستان جزو منطقه اي به شمار مي رفت كه جبال خوانده مي شد . از زبان سلاجقه بر اين سامان، عراق عجم نام نهادند كه حوزه كنوني اين شهرستان بخش كوچكي از منطقه عجم به شمار مي رفت .و اين نام تا زمان قاجاريه و پهلوي نيز معروف بوده در تقسيمات كشوري روزگار مغول اين ناحيه جزئي از منطقه اي بوده كه عراق عجم را قسمتان عراق مي خواندند در قرن چهارم هجري و در روزگار ديالمه (۳۷۸ه.ق) بصورت رستاق (بخش فعلي) شناخته و آن را به چند طوج تقسيم كرده اند .در همين دوره منطقه مورد نظر ما رستاق انار خوانده مي شده است. لازم به ذكر است كه بر اساس كتيبه هاي موجود مربوط به هخامنشيان از محلات با عنوان وركان نام برده شده است و بر اساس قديمي ترين نام مربوط به محلات همان وركان مي باشد.

محلات داراي دو دهكده بوده به نام وركان عليا وسفلي يا ديه پائين وديه بالا و در ميان آنها آتشكده مهر جشسف قرار داشته و حسينيه آقاخان به جاي خانقاه قديمي در محل همين آتشكده بنيان گرديده است. تبديل خانقاه به آتشكده نشان دهنده تغيير فكر و عقيده و مسلك مردم آن زمان بوده است.

آقاي محسن صدر الاشراف در مجله وحيد مي گويد محلات نامي است عربي كه قطعا بعد از غلبه اسلام و اعراب به اين نام گفته شده است و شايد به اين علت باشد كه محلات را سه محله است يكي ريوكان كه طرف شرقي محلات بالاست و يكي به نام فيلپايان كه طرف غربي محلات بالاست و سوم زنجيردان ده پائين است اما در محله فيلپايان و ريوكان با هم ده بالا و محله زنجير دان ده پائين كه حدودا ششصد متر خانه هاي آنها از هم فاصله داشته است و واژه راج را از پايتخت ماد باستان مي دانستند و مي توان گفت كه در زمان صفويه كه شاه اسماعيل صفوي در سال ۹۰۸ عراق عجم را تسخير كرده و بعد از آن وركان به محلات تغيير نام داد.

زبان و دین مردم محلات

امروزه زبان رايج در مردم محلات در بين ۹۹% از مردم فارسي مي باشد.

اما از قديم الايام تا چند دهه پيش در اين شهرستان گويشي متداول بوده كه به آن راجي يا رايجي مي گفتند اما امروزه در محلات چنين گويشي از بين رفته و به جاي آن زبان فارسي در بين مردم جاي گرفته با لهجه اي خاص ولي زبان راجي امروزه نيز در بين مردم دليجان مرسوم است.

قبل از حمله اعراب به ايران، اهالي اين شهرستان مانند اكثر ايرانيان پيرو آئين زرتشت بودند. وجود آتشكده هاي موجود، همچون آتشكوه روستاي آتشكده و آتشكده محلات دليلي بر اين ادعا است. ولي امروزه بيش از ۹۹% مردم محلات مسلمان بوده و از علاقمندان مذهب تشيع اثني عشري مي باشند و ۴% آنها زرتشت و غيره مي باشند.